Bilindiği üzere Ülkemiz her yöresi ve beldesi ile ayrı güzelliklere ve coğrafik özelliklere sahiptir. Ardahan’ da endemik bitki çeşitliliği, eşsiz doğası ve zengin coğrafyası ile kendine has ürünleri olan bir ilimizdir.

Türk Patent Enstitüsü’nün 2014 yılında başlattığı çalıştayları ülkemizin başka illerinde başka çalıştaylar, toplantılar ve seminerler izledi. Bu önemli toplantılardan biri de Ardahan’da da gerçekleştirildi.  "Ulusal Coğrafi İşaret Strateji Belgesi ve Eylem Planı"nın hazırlanması ile başlayan  süreç Türkiye’de kamu oyu  tarafından özümsenen ve bilincine varılarak desteklenen bir Coğrafi İşaret sisteminin kurulmasını hedefleyerek başladı.  

Bir ürünün ayırt edilmesi ve kendine ait özelliklerinin muhafaza edilmesi için bulunduğu yerin adıyla tescil edilmesi ve gösterilmesi gerekir. İşte, “bir ürünü gösteren coğrafi sınırları belli olan yerin adına” Coğrafi İşaret (Cİ) denir. Dünyada, belli bir yere veya bölgeye ait olan, kendine has tipik özellikleri olan,  bulunduğu toplumda bir bilinirlik ve üne sahip olan yöresel ürünler yasal düzenlemelerle koruma altına alınmakta ve üreticiler için katma değer oluşturmaktadır. Günümüzde Cİ tescili küresel bir yönelim olarak gittikçe yaygınlaşmakta ve özellikle gelişmiş ülkelerde uzun yıllardan beri uygulanmaktadır. Ülkemizde 10 Ocak 2017 yılında yürürlüğe giren “Sınai Mülkiyet Kanunu” kapsamında bulunan Cİ bir mülkiyet hakkı olarak tanımlanmaktadır. Avrupa Birliği Müktesebatında çok önemli bir yer kapsayan Cİ, ülkemizde de son yıllarda önem kazanmaya başladı. Yöresel ürün potansiyeli bakımından oldukça zengin ve önemli bir potansiyele sahip ülkemizde, yerel değerlerin korunması, kalite ve ekonomik değerleri açısından güvence altına alınması çok önem taşımaktadır. Özellikle az gelişmiş ve sanayileşmemiş illerimizde kırsal kalkınmanın tetikleyici unsurlardan biri de Cİ alma potansiyeli taşıyan yöresel ürünleri keşfedip gün yüzüne çıkarmak ve tanıtmaktır.

İşte bu noktada Cİ’nin önemini kavrayan illerden biri de Serhat şehrimiz Ardahan’dır.

Coğrafi işaret tescili alacak potansiyeli olan Ardahan’da Coğrafi İşaretler üzerine geçtiğimiz aylarda (14 Ekim 2020)  önemli bir etkinlik yapıldı. Ardahan Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası ile Serhat Kalkınma Ajansı işbirliği ile organize edilen  Çalıştaya Ardahan Valisi Hüseyin ÖNER, Ardahan Belediye Başkanı Faruk DEMİR, Ardahan Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof.Dr. Mustafa YILDIZ, Göle Kaymakamı Haluk KOÇ, , Hanak Belediye Başkanı Ayhan BÜYÜKKAYA , Damal Belediye Başkanı Ergin ÖNAL , Göle Belediye Başkanı İlhan GÜLTEKİN Tarım ve Orman İl Müdürü Dr. Turgay ŞİŞMAN , Şavşat Belediyesi Yazı İşleri Müdürü Filiz ÖZCAN , Prof. Dr. Gülsün AKDEMİR EVRENDİLEK, Akademisyenler, Kamu Kurum Müdürleri, Marka, Patent ve Danışmanı Figen KONAK , Marka, Patent ve Danışmanı Av. Oktay ERİŞTİ, STK ile Sektör Temsilcileri ve Çevre il ve ilçelerden davetliler katıldı.

Cheese Life Magazine Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Av.Metin Öztürk ve Editörü Prof.Dr.Yavuz Öztürkler’de katılarak birer konuşma ile çalıştaya katkı sundular. 

Ardahan’ın geleceğine önemli katkılar sağlayacak olan yöresel ürünlerin irdelendiği projeler ve etkinliklerden biri olan bu çalıştayın moderatörlüğünü ve sunuculuğunu Patent ve Marka Danışmanı Figen KONAK üstlendi. Ardahan ilinin coğrafi işaret potansiyelinin araştırılması üzerine yapılan çalıştayın” açılış konuşmasını  Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Çetin Demirci yaptı.

Konuşmasında “Ardahan’ın hemen hemen her ilçesinin, her köyünün kendine özgü özellikler taşıyan bir ürünü olduğunu, ancak bir ürünün belirli bir yöreye, kente veya bölgeye ait olduğunu ispat etmenin en kolay yolunun coğrafi işaret tescilinden geçtiğini ve Cİ tescili alan yöresel ürünlerinin çalışma motivasyonlarını artırdığını ifade eden Çetin DEMİRCİ;  Cİ tescili alan Ardahan çiçek balı, Posof elması, Damal bebeği ve Posof fasulyesinden sonra Ardahan kaz yemeği, Kavılca buğdayı ve unu, Hanak tel peyniri içinde Cİ tescili için başvuruda bulunduklarını belirtti.  Bu çalıştayı düzenleme amaçlarının yeni başvuruların temelini oluşturmak, değerlerine sahip çıkmak ve  Ardahan’ın potansiyelini değerlendirmek için bu çalışmaların önemli olduğunu, coğrafi işaretle birlikte yöresel ürünlerin pazarlama gücünün artarak  gerçek üreticilerin ve aynı zamanda tüketicilerin de  korunacağını ve kırsal kalkınmaya güçlü bir ivme kazandırılmasının yanında kültürel birikimin de orijinalliğini bozmadan kuşaktan kuşağa aktarılacağını sözlerine ekleyen Başkan Demirci, katkı ve katılımlarından dolayı konuklara teşekkür ederek sözlerini tamamladı.

Başkan Çetin Demirci’nin ardından konuşan Ardahan Valisi Hüseyin Öner, “Doğu Anadolu Bölgesi ile Karadeniz bölgeleri sınırında, Kafkaslar üzerinde kurulmuş, Gürcistan ve Ermenistan’la da ülkemiz sınırlarını teşkil eden Serhat şehirlerinden biri Ardahan, önemli enerji nakil hatları, Bakû-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı ve Şah Deniz Doğalgaz Boru Hattının Türkiye'ye giriş yaptığı ilk noktada olduğunu vurguladıktan sonra, stratejik yönden büyük bir önemi olan Ardahan’ın tarımsal ve hayvansal üretim alanında da çok ciddi bir potansiyeli olduğunu ifade etti. Ardahan’ın hayvan varlığı ve tarımsal potansiyeli ile ilgili olarak kısa bir bilgi veren Vali Öner,  konum ve üretim anlamında ülkemizin ve bölgenin hayvancılık üssü olduğuna dikkat çekti. Ardahan’ın organik tarım yöresel ürün potansiyeline de işaret eden Vali Hüseyin Öner, ilin bu zenginliğinin  ve ekonomik potansiyelinin reel ekonomiye dönüştürülmesi noktasında bugüne kadar yapılan girişimlere rağmen, Ardahan ilinin  bu potansiyelinin ne yazık ki ekonomiye dönüştürülemediğinin altını çizdi.  Bu bağlamda,  Coğrafi İşaret Çalıştayının, bu potansiyelleri ekonomiye dönüştürme anlamında ilk ve önemli adımlardan birisi olduğuna ve coğrafi işaretin öneminin dünyada her geçen yıl biraz daha arttığına dikkat çeken  Ardahan Valisi, Coğrafi işaret konusunda, Sayın Cumhurbaşkanının 2015 yılında yaptığı çağrı ile kamuoyunda önemli bir farkındalık oluşturduğunu ve artan farkındalık sonucunda da çok sayıda coğrafi işaret ürünü tescillendiğini belirtti. Ardahan’ın zengin hayvansal potansiyeli sayesinde organik süt ve süt ürünleri alanında ülkemiz gıda sektörüne çok önemli katkılar yaptığını,  başta kaşar peyniri olmak üzere, tereyağı, bal, Ardahan kazı gibi çeşitli ürünleriyle tüm Türkiye'ye hitap ettiğinden de bahseden Vali Öner,  çalıştayı organize eden Ardahan Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı ile destek sağlayan Serhat Kalkınma Ajansına, ev sahipliği yapan Ardahan Üniversitesine  ve katılımcılara teşekkür ederek sözlerini bitirdi.

Protokol konuşmaları kapsamında Ardahan Valisi Hüseyin Öner’in ardından söz alan Ardahan Belediye Başkanı Faruk Demir ise, 1992 yılında şanlı Cumhuriyetimizin 75. ili olarak  tescillenen  Ardahan’ın   186 bin nüfus ile 5 ilçe -o zaman 3 belde, 239 köyümüz vardı- ile il olduğunu, şimdi bu rakamın 97-98 bine gerilediğini ve yüce devletimizin  sunduğu olanakları  iyi değerlendiremediklerini ve  göçü durduramadıklarını  ifade ederek çok çalışılması ve  milli gelirin çoğaltılması gerektiğine işaret etti. “Devletimizin, Cumhurbaşkanımızın temsilcisi Sayın Valimiz bu toplantıya Ardahan için önemli olduğu için gelmiştir” diye sözlerine devam eden Belediye Başkanı Demir, bundan önce alınmış olan coğrafi işaretleri önemsediklerini, onların alınmasında da  yine Sanayi ve Ticaret Odasının  güzel katkıları,  değerli daire müdürlerinin bilgi ve birikimlerini aktarmalarının olduğunu, ancak bu çalıştaydan sonra, yöresel  ürünlerimizi sergileyeceğimiz bir alanın olması gerektiğini önemle vurguladı.  Ardahan’nın yöresel ürünlerinin işlendiği ve üretildiği tesislerin yine Ardahan’da olması gerektiğini, et ve süt burada üretiliyorsa yine burada işlenmesinin daha verimli olacağının altını çizen Başkan Demir, bu kapsamda  iki aylık kısa bir sürede, Ardahan Yerel Ürünler Çarşısı bittiğini belirterek Ardahan Valisi’ne teşekkürlerini sundu, ayrıca Sayın Cumhurbaşkanından da bir ricada bulunarak Ardahan Millet Bahçesinin bir an önce hayata geçirilmesini diledi.  Konuşmasının sonunda başta Ardahan Valisi olmak üzere çalıştaya  katkı veren SERKA’ya ve  tüm katılımcılara teşekkür etti.

Çalıştay’da Tarım ve Orman İl Müdürlüğü adına konuşma yapan Dr. Turgay Şişman, Ardahan’ın tarım ve hayvancılıkla ile ilgili mevcut durumu hakkında bilgi vererek, Ardahan Çiçek balının coğrafi işaretini aldıklarını, bunun için arı giriş çıkışlarını kontrol etmek için çabaladıklarını özellikle çiçek alanlarının korunması için çalışma yaptıklarını,  yıllara göre  arı sayısında dalgalanmalar olsa da biraz düşüşler olduğunu ve  bunu önlemek için tedbirler alındığından bahsetti. Ardahan’ın diğer coğrafi işaret alan ürünleri ile ilgili bir takım bilgiler aktaran Tarım ve Orman İl Müdürü, yöresel yemeklerden hıngel, hasuda, kaz eti içli pilavın da coğrafi işarete konu olabileceğine işaret etti.

Çalıştay ile ilgili bir başka değerlendirmeyi Çalıştayın yürütülmesinde ortaya koyduğu  gayretleriyle dikkat çeken  ve aynı zamanda çalıştayın akışını, moderatörlüğünü yürüterek sunuculuğunu gerçekleştiren marka ve patent danışmanı Figen Konak’tan aldık.  Serhat Kalkınma Ajansının destekleriyle Ardahan Ticaret ve Sanayi Odasının organizatörlüğünde çok değerli hocaların bu projede bir araya geldiğini ve tarihsel kaynak noktasında önemli katkılar verdiğini ifade eden Figen Konak,  Araştırma Görevlisi Sıdıka hoca ile Prof. Dr. Gülsün Evrendilek, şirketleri bünyesindeki  Av. Oktay Erişti,  Levent Küçük hocaların  tarihsel kaynak noktasında tecrübelerine başvurduklarını belirtti.

Bu projede yürütücü olarak belli bir başlangıç noktası belirleyebilmek için, bütünden özele doğru bir çalışma yapmanın çok daha doğru olacağını düşündüklerini, çünkü bu çalışmanın sonunda ortaya çıkacak kaynakların, belki de sözlü kaynaklar olabileceğini belirten Konak,  çalıştayda  yapılacak konuşmaların bir kitapçık haline getirileceğini, mevcut projede  Ardahan çiçek balı, Hanak tel peyniri gibi birçok ürün olduğunu; ama bilinmeyen, bulunmayan  ekonomik potansiyeli de olan, ticarete aktarılabilir, ticarileşebilir ürünlerin de tespit edilmesi ve bunların bir kaynak olarak dokümante edilmesinin amaçlandığını kaydetti.

Çalıştay’da söz alan Cheese Life Magazine Dergisi Genel yayın yönetmenimiz Av.Metin Öztürk “Somut olmayan kültür varlıklarının” da tescillenmesinin gözden kaçırılmaması gerektiğine vurgu yaparak Ardahan aşıkları bir takım oyunları ve folklorik değerleriyle de meşhur bir ilimizdir dedi.

Dergi Editörümüz Prof.Dr.Yavuz Öztürkler ise, coğrafi işaret almakla her şeyin bitmediğine, alınan coğrafi işaret tescilinin  altını dolduracak sürecin iyi işletilmesi gerektiğine vurgu yapan bir konuşma yaptı.

Ardahan Üniversitesi Yenisey Konukevinde yapılan çalıştayda Ardahan’nın yöresel potansiyeli ve değerlendirilmesinde Cİ’nin önemi anlatıldı ve Cİ potansiyeli olan ürünler masaya yatırıldı. Bir yerde Ardahan’ın yerel değerlerinin farkına varılmasını sağlayan çalıştaya Korona virüs salgınına rağmen ilgi ve katılım yüksekti.